Dark Web vs Deep Web: Aslida Internetning 96% Qismi Qaerda?
Ko‘pchilik Dark Web va Deep Webni bir deb o‘ylaydi. Aslida ularning farqi nimada? Internetning 96% qismi oddiy foydalanuvchidan yashiringan. Bu maqolada ularning farqi va xavflari haqida bilib olasiz.
Deep Web va Dark Web nima? Farqi, xavflari va foydali jihatlari
Deep Web — Ko‘rinmaydigan, lekin zararsiz qismlar
Deep Web nima?
Deep Web — bu oddiy foydalanuvchi uchun qidiruv tizimlarida (Google, Bing) chiqmaydigan, lekin mutlaqo qonuniy va zaruriy internet qismlari. Bu joylar maxfiylikni saqlash uchun yashiringan.
Misollar:
- Bank shaxsiy sahifalaringiz
- Email (masalan, Gmail inbox)
- Onlayn universitet platformalari (Moodle, Coursera)
- Google Drive yoki OneDrive ichidagi fayllar
- Davlat arxiv tizimlari
Xususiyatlari:
- Qidiruv tizimlari ularni indeks qilmaydi
- Maxfiylikni saqlash uchun parol va autentifikatsiya talab qiladi
- Umuman olganda — xavfsiz va foydali
Dark Web — Internetning qorong‘i va xavfli tomoni
Dark Web nima?
Dark Web — bu internetning maxfiy qismi bo‘lib, unga faqat maxsus dastur yoki brauzer (odatda Tor Browser) orqali kirish mumkin. Bu joy anonimlikni ta’minlaydi, ammo ko‘pincha noqonuniy faoliyatlar uchun ishlatiladi.
Dark Web’da nima topiladi?
- Qonuniy bo‘lmagan savdolar (giyohvand moddalar, qurol, shaxsiy ma’lumotlar)
- Haker forumlari va qora bozorlari (BlackHat forumlar)
- Senzurasiz bloglar va anonim jurnalistika
⚠️ Muhim eslatma: Dark Web faqat jinoyatchilik emas. Ba’zi jurnalistlar, dissidentlar yoki ma’lumot sızıdiruvchilar (whistleblowers) aynan Dark Web orqali o‘z hayotini xavfsiz saqlashadi. Misol: WikiLeaks.
Farqlar jadvali: Dark Web vs Deep Web
| Xususiyat | Deep Web | Dark Web |
|---|---|---|
| Ko‘rinish | Qidiruv tizimlarida ko‘rinmaydi | Faqat maxsus brauzer (Tor, I2P) orqali ko‘rinadi |
| Kirish usuli | Parol va autentifikatsiya orqali | Tor Browser, I2P yoki VPN orqali |
| Tarkib | Email, bank, universitetlar, Google Drive | Hakerlar, qora bozor, senzurasiz forumlar |
| Xavflilik darajasi | Juda past | Juda yuqori (phishing, scam, kuzatuv) |
| Maqsad | Maxfiylik va xavfsizlik | Anonymity, erkinlik, ko‘pincha noqonuniylik |
Tor haqida qisqacha
Tor (The Onion Router) — bu maxsus brauzer bo‘lib, internet trafikni bir necha shifrlangan serverlar orqali uzatadi. Shu sababli foydalanuvchini kuzatish yoki IP manzilini aniqlash qiyinlashadi.
- .onion domenlari faqat Tor orqali ishlaydi — oddiy Chrome yoki Firefox’da ochilmaydi.
- Tor foydalanuvchini anonim qiladi, lekin xavfsizlik kafolati bermaydi.
Dark Web xavflari va ogohlantirishlar
Dark Web foydalanuvchilar uchun ko‘plab tahdidlarni o‘z ichiga oladi:
- Phishing sahifalar (soxta login oynalari)
- Scam va hujumlar (cookie hijack, keylogger, malware)
- Doxxing va Swatting kabi real hayotga tahdidlar
O‘zbekiston foydalanuvchilari uchun maslahatlar:
- VPNsiz Dark Web’ga kirmang.
- Tor’dan foydalanish ayrim hududlarda kuzatuv ostiga olinishi mumkin.
- Hech qachon shaxsiy ma’lumotlaringizni kiritmang.
Xulosa: Bilim — bu himoya
Deep Web — foydali, xavfsiz va kundalik hayotimizning bir qismi. Dark Web esa xavfli bo‘lishi mumkin; ehtiyotkorlik bilan foydalanish kerak.
🔑 Muhimi:
- Har doim xabardor bo‘ling
- Maxfiylik va xavfsizlikni tushuning
- Keraksiz xavfga bormang
👉 KnowHub sizni internet xavfsizligi bo‘yicha xabardor qilishda davom etadi.
📚 Tegishli maqolalar: Phishing nima? | DDoS hujum nima? | ChatGPT o'zbek tilida
