Python: 0 dan professionallikkacha — Birinchi qadamlar

Python — o‘rganish oson, imkoniyati keng va mehnat bozorida talab yuqori bo‘lgan dasturlash tili. Ushbu maqolada Python’ni tez va tushunarli tarzda boshlash uchun amaliy yo‘l xaritasini olasiz.

Mundarija

Python nima?

Python — yuqori darajadagi, umumiy maqsadli dasturlash tili. U bilan veb ilovalar, ma’lumotlar tahlili, sun’iy intellekt, avtomatlashtirish va hatto o‘yinlar ham yoziladi. Sintaksisi sodda, o‘qilishi oson, shuning uchun yangi boshlovchilar uchun juda qulay.

Nega aynan Python?

• Sodda sintaksis: Kod kamroq, ma’no aniqroq.
• Keng ekotizim: Kutubxonalar juda ko‘p (NumPy, Pandas, Django, FastAPI va boshqalar).
• Tez natija: Amaliy loyihalarni qisqa vaqtda ishga tushirish mumkin.

O‘rnatish va muhit tayyorlash

1) Python o‘rnatish

• Windows: python.org saytidan installer yuklab oling, o‘rnatishda “Add Python to PATH”ni belgilang.
• macOS: Homebrew: brew install python
• Linux: sudo apt install python3 python3-pip (yoki distributivingizga mos paket)

2) Virtual muhit

# loyiha papkasida
python -m venv venv
# Windows
venv\Scripts\activate
# macOS/Linux
source venv/bin/activate
# kerakli paketni o‘rnatish misoli
pip install requests

Birinchi kod: Hello, World

print("Salom, Python!")

Faylni hello.py deb saqlang, so‘ng terminalda python hello.py buyruğini ishga tushiring.

Asosiy tushunchalar

O‘zgaruvchilar va turlar

yosh = 25              # int
narx = 19.99           # float
ism = "Samandar"       # str
talabgor = True        # bool

Operatorlar

a, b = 10, 3
print(a + b)  # qo‘shish
print(a - b)  # ayirish
print(a * b)  # ko‘paytirish
print(a / b)  # bo‘lish (float)
print(a // b) # butun bo‘lish
print(a % b)  # qoldiq
print(a ** b) # daraja

Shartlar (if/elif/else)

ball = 82
if ball >= 86:
    daraja = "A"
elif ball >= 71:
    daraja = "B"
else:
    daraja = "C"
print(daraja)

Sikllar (for/while)

# for
for i in range(1, 6):
    print(i)

# while
n = 3
while n > 0:
    print("Qoldi:", n)
    n -= 1

Funksiyalar

def salom(ism):
    return f"Salom, {ism}!"

print(salom("Dunyo"))

Ro‘yxatlar va lug‘atlar

mevalar = ["olma", "banan", "shaftoli"]
mevalar.append("uzum")
print(mevalar[0])  # "olma"

talaba = {"ism": "Aziza", "yosh": 21}
print(talaba["ism"])  # "Aziza"

Amaliy misol: Konsol kalkulyatori

Quyidagi dastur foydalanuvchidan ikki son va amal turini olib, natijani hisoblaydi.

def hisobla(a, b, amal):
    if amal == "+":
        return a + b
    elif amal == "-":
        return a - b
    elif amal == "*":
        return a * b
    elif amal == "/":
        if b == 0:
            return "Xatolik: 0 ga bo‘lib bo‘lmaydi"
        return a / b
    else:
        return "Noma’lum amal"

try:
    a = float(input("Birinchi sonni kiriting: "))
    amal = input("Amalni kiriting (+, -, *, /): ").strip()
    b = float(input("Ikkinchi sonni kiriting: "))
    natija = hisobla(a, b, amal)
    print("Natija:", natija)
except ValueError:
    print("Iltimos, son kiriting.")

Xatolarni tushunish va tuzatish

• Sintaksis xatosi: Yozuv qoidalariga rioya qiling (joylash, ikki nuqta, qavslar).
• TypeError/ValueError: Kiritilgan qiymat turini tekshiring, int()/float()dan to‘g‘ri foydalaning.
• Debug: Oraliq qiymatlarni print() bilan tekshirib boring yoki VS Code debuggeridan foydalaning.

Keyingi qadamlar

• Modullar va paketlar: requests, pandas bilan amaliy vazifalar.
• Veb: Django yoki FastAPI bilan oddiy API va admin panel.
• Ma’lumotlar: CSV/Excel bilan ishlash, oddiy tahlillar.
• Loyihalar: Kundalik avtomatlashtirish, Telegram bot, mini-API.

Tez-tez beriladigan savollar

Python qaysi sohalarda foydali?

Veb, ma’lumotlar tahlili, sun’iy intellekt, skriptlar, test avtomatlashtirish va boshqalar.

Qancha vaqtda o‘rganaman?

Har kuni 30–60 daqiqa ajratsangiz, 4–6 haftada mustaqil kichik loyihalar qilasiz.

Qaysi muharrirni tanlay?

VS Code eng ommabop va qulay. Python kengaytmasini o‘rnatish kifoya.

Xulosa: Python bilan boshlash oson. Kichik loyihadan boshlang, muntazam mashq qiling va bosqichma-bosqich murakkablashtirib boring. Omad!