ChatGPT Shunchaki Bot Emas: Sun’iy Intellekt Miyasi Qanday Fikr Yuritadi?
ChatGPT va GPT-4 kabi LLM modellar qanday ishlaydi? Ushbu maqolada sun’iy intellektning tilni tushunish qobiliyati, mashhur modellar, ularning imkoniyatlari va O‘zbekiston IT sohasi uchun ahamiyati haqida sodda va chuqur izohlar berilgan.
ChatGPT va LLM modellar: Sun’iy intellektning miyasi qanday ishlaydi?
1. Boshlanish: Til modelining sirlari
Tasavvur qiling, sizga har safar savol berganingizda kimdir internetni bir necha soniyada titkilab, mantiqiy, kontekstli va insoniy uslubda javob bersa. Bu — LLM, ya’ni Large Language Model.
LLM nima? Bu — trillionlab so‘zlar asosida mashq qilgan, tilni "tushunadigan" algoritm. U o‘rganish orqali fikr bildiradi, hikoya qiladi, kod yozadi, hazil qiladi.
2. ChatGPT qanday ishlaydi?
Jarayon:
-
Pre-training – model internetdagi matnlarni "o‘qiydi"
-
Fine-tuning – muayyan sohalarga moslashtiriladi (masalan, dasturlash yoki tibbiyot)
-
Inference – siz bergan savolga "fikr yuritib" javob beradi
Misol:
Savol: "O‘zbekiston IT eksporti haqida maqola yoz" ChatGPT nafaqat ma’lumot beradi, balki uslubiy, kontekstli, grammatik jihatdan mukammal tarzda yozadi.
3. GPT modellar tarixi va qobiliyati
| Model | Yil | Qobiliyatlari |
|---|---|---|
| GPT-3.5 | 2022 | Tez, ammo konteksti kichik |
| GPT-4 | 2023 | Yaxshi mantig‘iy tahlil |
| GPT-4 Turbo | 2024 | Tezroq, arzonroq, ko‘p token |
| GPT-4o | 2025 | Multimodal: matn, rasm, audio |
GPT-4o nima qilsa bo‘ladi?
-
Rasmni tahlil qiladi
-
Ovoz bilan suhbatlashadi
-
Video va audio kontekstni tushunadi
-
128K token konteksti — kitob hajmidagi matnni tushunadi!
4. ChatGPT va boshqa LLM’lar taqqoslanadi
| Model | Kompaniya | Kuchli tomoni |
|---|---|---|
| GPT-4o | OpenAI | Multimodal, tez va tushunarli |
| Claude 4 | Anthropic | Etik xavfsizlik, uzun kontekst |
| Gemini 2.5 | Rasm va video orqali tahlil | |
| Grok 4 | xAI | Hazil, real-time javoblar |
| DeepSeek R1 | DeepSeek | STEM uchun zo‘r, open-source |
Demak, har bir modelning "xarakteri" bor — ba’zisi hazilkash, ba’zisi professor!
5. LLM qanday o‘rganadi? Qisqacha analogiya bilan
Tasavvur qiling, modelga:
-
Katta kutubxona beriladi (pre-training)
-
Murabbiy ko‘rsatma beradi (fine-tuning)
-
Imtihon topshiradi (inference)
Shunda u:
-
Tarjimachiga o‘xshaydi
-
Kod yozuvchiga o‘xshaydi
-
Hikoyachi va hatto hazilkashga aylanadi
6. O‘zbek foydalanuvchisi uchun foyda qanday?
-
UzLang uchun test platformasi — LLM’lar kodni tahlil qilib, xatoni ko‘rsatadi
-
KnowHub maqolalarini avtomatlashtirish — tez, sifatli kontent
-
O‘zbek tilida chat qilish — GPT-4o va Claude 4 o‘zbek tilini yaxshi tushunadi
-
Yordamchi Chatbot yaratish — saytingda foydalanuvchilarga javob beruvchi AI
7. Xulosa: Kelajak miyasi — LLM
LLM — bu mantiq yurituvchi, o‘rganuvchi, tushunuvchi tizim. ChatGPT esa u bilan gaplashish uchun do‘stona interfeys. Har bir foydalanuvchi — o‘qituvchi, o‘rganuvchi va kashfiyotchi bo‘la oladi.
Sizning reaksiyangiz qanday?
